Nawiązując do ostatnich tragicznych wydarzeń związanych z naszym sportem (Tragedia podczas zawodów triathlonowych w Pile) i toczących się w związku z tym dyskusji również na forum (wątek: Obowiązkowe badania przed startem w triathlonie?), chciałbym pokrótce streścić podejście do sprawy od strony kardiologicznej i odpowiedzieć na kilka najważniejszych pytań związanych z tym tematem.

Kto powinien się badać?

Z kardiologicznego punktu widzenia, ekstremalny wysiłek fizyczny – do jakiego należą biegi długodystansowe czy triatlon – stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia nawet u całkowicie zdrowych osób (skłonność do występowania migotania przedsionków czy objawowej bradykardii). Zagrożenie zdrowia oznacza, że wysiłek ten nie przysparza zdrowia, ale może powodować jego uszczerbek. Dodatkowo należy pamiętać, że nawet zdrowi sportowcy podczas intensywnego uprawiania sportu mogą zachorować na banalną infekcję, mogącą doprowadzić do ciężkiej choroby serca, prowadzącej do ryzyka nagłej śmierci na polu sportowym. Nawet u sportowców określonych jako ”zdrowi” może ujawnić się choroba tzw. podkliniczna, jak np. zespół Marfana zagrażający pęknięciem aorty i śmiercią (badanie echokardiograficzne ujawni taką sytuację).

W badaniach przeprowadzonych na maratończykach po przebiegnięciu pełnego dystansu, osoby trenujące do 35 mil tygodniowo (czyli ok. 47 km) miały poziom enzymu sercowego oznaczanego w diagnostyce zawału (Troponina T) na poziomie odpowiadającym ostremu zespołowi wieńcowemu. Troponiny to substancje wydostające się z obumierających komórek mięśniowych serca. Oznacza to, że przebiegnięcie maratonu miało podobny wpływ na serce jak niewielki jego zawał. Istotny wzrost Troponiny występował również w grupie biegającej do 45 mil tygodniowo. Dopiero w grupie wytrenowanych biegaczy (>45 mil tygodniowo) wzrost enzymu był nieistotny. 1

Training mileage- trening w milach

Co mówi prawo w sprawie badań sportowców?

Zgodnie z ustawą, osoba uprawiająca amatorsko lub profesjonalnie określoną dyscyplinę sportu i uczestnicząca we współzawodnictwie sportowym, zobowiązana jest do poddawania się regularnym badaniom lekarskim.

Zakres badań okresowych jest określony rozporządzeniem ministra sportu. Niestety, spośród badań kardiologicznych wykonywane jest jedynie badanie elektrokardiograficzne (EKG).

Czym są badania przesiewowe i dlaczego powinno się je wykonywać?

Badania przesiewowe wykonuje się z definicji w ogólnej populacji lub tylko w grupach ryzyka – jaką bez wątpienia są sportowcy. Celem tych badań jest wykrycie choroby we wczesnej fazie- optymalnie przed wystąpieniem jakichkolwiek objawów.
Osoby wyczynowo uprawiające sport są narażone dużo bardziej na ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych w związku ze zwiększonym obciążeniem (przed wprowadzeniem regularnych badań przesiewowych śmiertelność w tej grupie była kilkakrotnie wyższa niż w ogólnej populacji). Od czasu wprowadzenia regularnych badań przesiewowych (1986 r.) udało się zmniejszyć ryzyko nagłych zgonów z przyczyn sercowych wśród sportowców do poziomu ogólnej populacji. 2.

Athletes- sportowcy, non-athletes- ogólna populacja, sudden death per 100000 athelte years- nagłe zgony w przeliczeniu na 100000 sportowców na rok, years- lata

Dlaczego taki nacisk na kardiologa?

Większość nagłych zgonów wśród sportowców spowodowana jest przyczynami sercowo-naczyniowymi 3. Dlatego też podstawowy nacisk powinien być postawiony na ocenę kardiologiczną sportowców.

CV- przyczyny sercowo naczyniowe, Blunt trauma- tępy uraz, All 0ther- wszystkie inne.

Jak powinna wyglądać ocena kardiologiczna?

Amerykańskie zalecenia (ACC/AHA) dotyczące przesiewowej oceny kardiologicznej sportowców wprowadzają tzw. 12 punktów:

Pierwsze 8 punktów dotyczy wywiadu zebranego od sportowca. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na którekolwiek z nich, sportowiec powinien być szczegółowo przebadany przez specjalistę (np. echo serca, EKG wysiłkowe, etc.)

Dlaczego echokardiografia serca?

Spośród przyczyn nagłych zgonów sercowych 72% to schorzenia diagnozowane przez echokardiografię.4

Arrhythmias- arytmie, Cardiomyopathies- kardiomiopatie, Infectious cardiovascular disease- infekcyjne choroby sercowo-naczyniowe, Degenerative cardiovascular disorder- degeneracyjne choroby sercowo-naczyniowe, Undetermined causes- niezidentyfikowane przyczyny, acquired cardiovascular disease- nabyte choroby sercowo naczyniowe, normal heart- normalne serce, Congenital and anatomical anomalies- wrodzone wady serca.

Kardiomiopatie oraz duża część wrodzonych wad serca są diagnozowane za pomocą echokardiografii. EKG jako badanie przesiewowe może dać przesłanki do wykonania bardziej specjalistycznych badań, lecz nie zawsze musi wskazać patologię.

Czy jednorazowe wykonanie badań przesiewowych wystarczy?

W każdym przypadku wystąpienia tzw. „złego samopoczucia”, jak np.: „jestem jakiś nieswój”, a także po przebyciu infekcji grypowej i paragrypowej powtórzenie badań jest warunkiem bezpiecznego uprawiania sportu.
Szczególną troską powinny być objęte dziewczęta i kobiety stosujące antykoncepcję, lub leki „regulujące” menstruację, ze względu na zagrożenie zatorowością płucną.

Jeżeli chcesz zadać pytanie naszemu ekspertowi, zrób to w komentarzach poniżej
lub kliknij tutaj (w temacie wiadomości wpisując “Pytanie do Andrzeja”).

• 
  Andrzej Siniawski

  Starszy asystent w I Klinice Kardiologii w Poznaniu. Konsultant kardiologiczny w Wielkopolskiej Przychodni Sportowo Lekarskiej. Aktywny sportowiec z kilkunastoletnim doświadczeniem w sprintach, pchnięciu kulą, rzucie oszczepem, judo oraz trójboju siłowym.